Sağlık İşleri Başkanlığının Haftalık Makalesi

Klinik eczacılık, eczacının aldığı multidisipliner eğitim ve edindiği bilgi birikimi doğrultusunda hastanın tedavisini; ilaç dozu, ilaç etkileşimleri, tedavi yöntemi, farklı terapötik ajanların entegre kullanımı gibi konularda kapsamlı bir perspektiften bakarak hastaya sunulan farmasötik bakım hizmetleri olarak tanımlanabilir. İlk olarak 1960’lı yıllarda Birleşik Devletler’de uygulanmaya başlanan klinik eczacılık şu anda hali hazırda İngiltere, Almanya, Fransa, İspanya gibi çoğu Avrupa ülkesinde ve dünyada çeşitli pozisyonlarda aynı mantık ve sistem çerçevesinde uygulanmaya devam etmektedir. 2017 yılında sağlık bakanlığı eczacılıkta uzmanlık sınavıyla birlikte fitofarmasi ve klinik eczacılık olmak üzere 3 yıl eğitim süresi bulunan 2 ayrı uzmanlık alanı açmış ve kontenjanı da 10+10 olacak şekilde belirlemiştir.

Dünyada klinik eczacılığın uygulama alanlarıyla ilgili detaylı incelemede bulunmamız gerekirse bu alanın çıkış noktası olan Birleşik Devletler örneği üzerinden ilerlememiz daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Amerika’nın sosyal sağlık konusundaki yetersizlik ve eksikliklerinin aksine eczacılıkta oluşturdukları istihdam ve eğitim sistemi hastanın tanı ve tedavideki verimini artırmış, aynı zamanda sağlık profesyonellerinin hasta üzerindeki değerlendirmelerine geniş bir perspektif sunarak daha doğru çözümlemelerde bulunulmasına katkı sağlamıştır. Örnek üzerinden gitmek gerekirse Amerika’da şu anda 6 sene olan eczacılık eğitiminin üzerine “post graduate year” adıyla 12 ayrı dalda uzmanlık eğitimi verilmektedir. Bu uzmanlık alanlarından başlıcaları: klinik eczacılık, farmakoterapi, onkoloji eczacılığı, komünikasyon eczacılığı, adli eczacılık, sağlık sistemi eczacılığı, ilaç araştırmaları olarak sıralayabiliriz. Bu uzmanlık alanları doğrultusunda hastane için konuşacak olursak poliklinik ve servislerde eczacının uzmanlık alanına danışıldığını belirtebiliriz. Hekimin poliklinikte hastaya koymuş olduğu tanı neticesinde hastanın tedavi ve ilaç programının belirlenmesinde eczacı önemli bir rol almakta olup tedavi ve ilaç kullanımının detayları hakkında hasta ile bire bir temas sağlamaktadır. Aynı şekilde servislerde ve özellikle palyatif bakımda eczacının tedavi programındaki yeri hem ülke ekonomisine hem de hastalığın prognozuna önemli katkılar sunmuştur. İngiltere örneği üzerinde eklemelerde bulunmak gerekirse uzun yıllardır İngiltere’de klinik aromaterapi ve fitoterapinin kullanımında eczacılardan bu konulardaki yetkinlikleri doğrultusunda yarar sağlanmaktadır. İngiliz ulusal sağlık sisteminde hastalar, ilaç tedavileri hakkında detaylı bilgi almak ve danışmak amacıyla klinik eczacılarla bire bir iletişim kurmakta ve bu doğrultuda farmasötik bakım hizmetlerinden yarar sağlamaktadırlar.

Ülkemizde yeni yeni hayata geçirilmeye başlanan eczacılıkta uzmanlık programında kontenjan, kapsam, alan, eğitim ve yetkinlik bakımından düzenlemeler yapılmalıdır. Uzmanlık alanlarında çeşitlendirmelerde bulunulmalı ve bu doğrultuda fakülte eğitim müfredatı ve yapısında revizyonlara gidilmelidir. Hasta tedavisinde bu noktada interdisipliner bir yaklaşım sergilenmeli ve aynı devlet yönetimi konusunda da benimsemeye çalıştığımız ortak payda yapısı doğrultusunda hareket edilmelidir. Literatür bilgisi sağlamlaşan ve süregelen bilgi birikiminin modern yöntemlerle buluşmasıyla kullanım gösteren klinik fitoterapinin eczacının aldığı kapsamlı eğitim doğrultusunda hastanelerde sağlık profesyonelleri nezdinde sistematik kullanımı sağlanmalıdır. Eczane eczacıları yükümlülükleri gereği farmasötik bakım hizmetini, kendilerine gerek ilaç almaya gelen gerek danışmaya gelen hastalara etkin bir biçimde sağlamalıdırlar. Farmasötik bakım bir tek hastane içerisinde değil huzurevi, yetimhane gibi kurumlarda da kişinin yararına tedavi, ilaç, beslenme, yaşam şekli, psikoloji gibi konularda da bireylere hizmet sunulmalıdır. Majistral reçeteler gibi gün geçtikçe az kullanılmaya başlanılan fakat hastaya hazır mustahzarlardan daha fazla yarar sağlayabilen durumlara da ayrıca değinilmeli ve kullanımı yaygınlaştırılmalıdır. Hastane eczaneleri ve piyasa eczanelerinin yapılarında hastaların ve sağlık profesyonelleri maksimum yarar sağlaması adına kapsamlı düzenlemeler yapılmalıdır.